ایرادات و موانع رسیدگی : در دعاوی حقوقی و در موارد زير خوانده مي‌تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهيت دعوا ايراد كند و ايرادات و اعتراضات بايد تا پايان اولين جلسه دادرسي به عمل آيد مگر اين كه سبب ايراد متعاقبا" حادث شود ، هرگاه ايرادات تا پايان جلسه اول دادرسي اعلام نشده باشد دادگاه مكلف نيست جدا از ماهيت دعوا نسبت به آن رأي دهد و در صورتي كه خوانده اهليت نداشته باشد مي‌تواند از پاسخ در ماهيت دعوا امتناع كند ، دادگاه قبل از ورود در ماهيت دعوا ، چنانچه ایرادات را وارد بداند ، نسبت به ايرادات و اعتراضات وارده به شرح ذیل اتخاذ تصميم مي‌نمايد :
1 - دادگاه صلاحيت نداشته باشد : هرگاه دادگاه ، خود را صالح به رسیدگی نداند مبادرت به صدور قرار عدم صلاحيت نموده و پرونده را به دادگاه صلاحیتدار ارسال می نماید .
2 - دعوا بين همان اشخاص در همان دادگاه يا دادگاه هم عرض ديگري قبلا" اقامه شده و تحت رسيدگي باشد و يا اگر همان دعوا نيست دعوايي‌باشد كه با ادعاي خواهان ارتباط كامل دارد : هرگاه دعوا در دادگاه دیگری تحت رسیدگی باشد ، از رسیدگی خودداری کرده و با صدور قرار امتناع از رسیدگی پرونده را به دادگاهی که عوا در آنجا مطرح است می فرستد .
3 - خواهان به جهتي ازجهات قانوني از قبيل صغر، عدم رشد، جنون يا ممنوعيت از تصرف دراموال در نتيجه حكم ورشكستگي، اهليت قانوني‌براي اقامه دعوا نداشته باشد : دادگاه قرار عدم صلاحیت صادر می نماید .
4 - ادعا متوجه شخص خوانده نباشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
5 - كسي كه به عنوان نمايندگي اقامه دعوا كرده از قبيل وكالت يا ولايت يا قيمومت و سمت او محرز نباشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
6 - دعواي طرح شده سابقا" بين همان اشخاص يا اشخاصي كه اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسيدگي شده نسبت به آن حكم قطعي صادر‌شده باشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
7 - دعوا بر فرض ثبوت، اثر قانوني نداشته باشد از قبيل وقف و هبه‌بدون قبض : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
8 - مورد دعوا مشروع نباشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
9 - دعوا جزمي نبوده بلكه ظني يا احتمالي باشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
10 - خواهان در دعواي مطروحه ذي‌نفع نباشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
11 - دعوا خارج از موعد قانوني اقامه شده باشد : دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
دادگاه درصورت مردود شناختن هر یک از ايرادات فوق ، وارد ماهيت دعوا شده و رسيدگي خواهد نمود .
موارد رد دادرس
یکی دیگر از ایرادات و موانع دادرسی ، رد دادرس می باشد که دادرس در موارد زير بايد از رسيدگي امتناع نموده و طرفين دعوا نيز مي‌توانند او را رد كنند :
الف - قرابت نسبي يا سببي تا درجه سوم از هر طبقه بين دادرس با يكي از اصحاب دعوا وجود داشته باشد.
ب - دادرس قيم يا مخدوم يكي از طرفين باشد و يا يكي از طرفين مباشر يا متكفل امور دادرس يا همسر او باشد.
ج - دادرس يا همسر يا فرزند او، وارث يكي از اصحاب دعوا باشد.
د - دادرس سابقاً در موضوع دعواي اقامه شده به عنوان دادرس يا داور يا كارشناس يا گواه اظهارنظر كرده باشد.
ه- بين دادرس و يكي از طرفين و يا همسر يا فرزند او دعواي حقوقي يا جزايي مطرح باشد و يا در سابق مطرح بوده و از تاريخ صدور حكم قطعي‌دو سال نگذشته باشد.
و - دادرس يا همسر يا فرزند او داراي نفع شخصي در موضوع مطروح باشند.
درموارد فوق دادرس پس از صدور قرار امتناع از رسيدگي با ذكر جهت، رسيدگي نسبت به مورد را به دادرس يا دادرسان ديگر دادگاه‌محول مي‌نمايد. چنانچه دادگاه فاقد دادرس به تعداد كافي باشد،پرونده را براي تكميل دادرسان يا ارجاع به شعبه ديگر نزد رئيس شعبه اول ارسال‌مي‌دارد و در صورتي‌كه دادگاه فاقد شعبه ديگر باشد، پرونده را به نزديكترين دادگاه هم‌عرض ارسال مي‌نمايد.
ايرادات و موانع رسيدگی